Czym zajmuje się hematologia i czy
rzeczywiście jest to wąska dziedzina
wiedzy medycznej?
Aczkolwiek przekonanie o istnieniu „chorej krwi” jest stare jak świat, to dopiero od czasu wynalezienia mikroskopu wiedza o krwi zaczęła czynić szybkie postępy. Szczególny jej rozwój przypada na drugą połowę XX w. Ostatnie 15 lat to okres olbrzymiego postępu w zakresie badań genetycznych i zastosowań ich wyników w leczeniu zwłaszcza chorób nowotworowych krwi. W świadomości większości ludzi hematologia jako nauka o chorobach krwi kojarzy się głównie z niedokrwistościami (anemiami) i białaczkami, ale w rzeczywistości rodzajów chorób krwi jest dużo więcej, a konkretnych jednostek chorobowych (o odmiennych objawach, wynikach badań i różniącym się leczeniu) jest ponad 500. W porównaniu z chorobami innych narządów jak płuca, serce, przewód pokarmowy, wątroba, układ nerwowy lub kostno-stawowy choroby krwi należą mimo swej różnorodności do rzadkich ale z tego właśnie powodu trudno jest zdobyć wystarczające doświadczenie w ich diagnozowaniu i leczeniu. Z mojego 50-letniego doświadczenia lekarskiego wynika, że lekarz pracujący na oddziale kardiologii po 2-3 latach jest w stanie rozpoznawać i właściwie leczyć samodzielnie ok.80-90% chorych. Lekarz kształcący się w hematologii takiej sprawności w swym działaniu nie posiądzie nawet po 20 latach. Dzieje się tak głównie dlatego, że z pojedynczymi jednostkami chorobowymi (spośród tych ponad 500) spotyka się kilka lub najwyżej kilkanaście razy w roku. Kiedy zatem można mówić o prawdziwym doświadczeniu, zważywszy na fakt, że każdy pacjent nawet na tę samą chorobę choruje inaczej? Trudność hematologii jako dyscypliny lekarskiej wynika też z konieczności posługiwania się bardzo szerokim warsztatem diagnostycznym. Jest to w sumie kilkadziesiąt metod diagnostycznych wykorzystywanych w codziennym dociekaniu istotny choroby lub po rozstrzygnięciu – śledzeniu jej losów. Spróbujmy więc przedstawić jaki jest zakres zakres chorób, w których hematolog może być pomocny zarówno dla pacjenta jak i lekarza dotąd opiekującego się chorym, ponieważ nie każde odchylenie hematologiczne czy choroba muszą być stale prowadzone przez hematologa. Oprócz wspomnianej na wstępie niedokrwistości (których jako odrębnych jednostek chorobowych jest blisko 200) lekarz hematolog zajmuje się:
- nieprawidłową liczbą lub jakością krwinek białych (leukocytów)
- nieprawidłową liczbą lub jakością krwinek płytkowych (małopłytkowości i nadpłytkowości)
- białaczkami ostrymi (około 40 postaci)
- białaczkami przewlekłymi (10 postaci)
- chłoniakami (choroby węzłów chłonnych – ok. 50 postaci + kilka form ziarnicy złośliwej)
- chorobami komórek plazmatycznych (główna postać to szpiczak mnogi)
- tzw. nowotworami mieloproliferazyjnymi (najczęstsze z nich to czerwienica i mielofibroza)
- zespołami mielodysplastycznymi (są to w istocie stany przedbiałaczkowe)
- tzw. chorobami metabolicznymi wynikającymi z chorób krwinek
- zaburzeniami odporności
- zaburzeniami krzepnięcia (skazy krwotoczne) i skłonnością do zakrzepów.
Trzeba też podkreślić, że żaden narząd nie ma tak wielu powiązań z innymi jak krew. Dlatego też liczne choroby, praktycznie każdego narządu, mogą na nią oddziaływać i powodować zmiany prowadzące do pogorszenia funkcjonowania całego ustroju. Chyba najczęściej spotykają się z tym położnicy i ginekolodzy, interniści, ale także specjaliści chorób płuc, nerek, neurolodzy. W tych przypadkach hematolog może służyć pomocą w rozstrzygnięciu szczegółowego mechanizmu choroby, chociaż konkretny specjalista będzie odgrywał główną rolę w procesie leczenia. Z powyższych rozważań wynika chyba całkiem przekonująco, że hematologia jako nauka o krwi nie jest taką wąską i mało przydatną dziedziną.
Prof.dr hab.med. Kazimierz Sułek
Hematolog, transplantolog
Radom
